Kusjes, handdrukken, handhygiëne…
IFOP-enquête uitgevoerd op 15/10/2021 in samenwerking met XloveCam
Nu seizoensinfecties zoals verkoudheden, buikgriep en bronchiolitis weer opduiken, is het naleven van barrièremaatregelen (bijv. mondmasker, geen fysiek contact bij het begroeten, handhygiëne) opnieuw een volksgezondheidskwestie—zeker voor kinderen die vorig jaar weinig virussen tegenkwamen en dus geen immuniteit hebben opgebouwd. Ter gelegenheid van de Wereldhandwasdag (15 oktober), jaarlijks georganiseerd met steun van UNICEF, publiceerde IFOP een Europees Hygiëne-observatorium om na te gaan of de goede gewoontes uit de eerste lockdown standhielden in de Franse hygiënecultuur, en hoe de Fransen zich verhouden tot hun buren in de strijd tegen kiemen die via de handen worden overgedragen.
In lijn met recente bevindingen van Santé Publique France (CoviPrev-onderzoek) laat deze bevraging—uitgevoerd bij een representatieve steekproef van 5.039 volwassenen in de vijf grootste Europese landen (Spanje, Italië, Frankrijk, Duitsland, VK)—zien dat de Fransen, samen met de Britten, tot de zwakste presteerders behoren in het respecteren van barrièremaatregelen. Ze hebben hun waakzaamheid rond handen wassen en fysiek afstand houden (zoals handdrukken of de “bise”) duidelijk laten verslappen.
Ondanks enige vooruitgang tegenover het pre-pandemische gedrag zijn de Fransen nu de slechtsten in Europa qua handen wassen na toiletgebruik: slechts 76% zegt de handen systematisch te wassen na het toilet, tegen 86% in Duitsland, 83% in Italië, 82% in het VK en 77% in Spanje.
De algemene verbetering in “goede hygiënepraktijken” in de vijf grote Europese landen is opvallend (+19 punten sinds 2014), voornamelijk gedreven door een inhaalbeweging in Latijnse landen—Spanje (+24 pt naar 85%), Italië (+29 pt naar 85%), Frankrijk (+22 pt naar 84%)—vergeleken met noordelijkere landen zoals het VK (+11 pt naar 86%) en Duitsland (+11 pt naar 89%).
Frankrijk is ook het land met het laagste aandeel volwassenen dat de etiquette bij hoesten/niezen naleeft: slechts 53% van de Fransen bedekt altijd de mond met de arm bij hoesten (vs. 61% Europees gemiddelde), en slechts 27% wast systematisch de handen na het snuiten (vs. 32% gemiddeld).
In andere dagelijkse situaties lopen noordelijke landen (Duitsland, VK) achter in handhygiëne, met de Britten als slechtste voor handen wassen vóór de maaltijd (48%, vs. 60% EU-gem.), bij thuiskomst (51%, vs. 62%) of na het openbaar vervoer (50%, vs. 62%).
18 maanden na het verbod op sociale gewoontes wachtten de Fransen niet op officiële toestemming om opnieuw te knuffelen en te kussen: 65% kust nu weer vrienden of collega’s op de wang—nog onder het niveau van vóór de lockdown (91%), maar bijna het dubbele van zes maanden eerder (+26 pt sinds maart 2021).
In tegenstelling tot het cliché is wangzoenen niet typisch Frans—het is wijdverspreid in Latijns-Europa. Deze vorm van sociale intimiteit komt het meest voor in Spanje (66%), Italië (61%) en Frankrijk (59%), en minder in Duitsland (43%) en het VK (41%).
Ook de handdruk is terug: 59% van de Fransen schudt weer de hand met kennissen—**drie keer meer** dan in maart 2021 (22%). Hoewel nog onder het niveau van vóór de pandemie (85%), wijst dit op een brede nonchalance tegenover officiële gezondheidsaanbevelingen.
Nu winterkwalen (griep, bronchiolitis, gastro-enteritis) terugkeren, is handhygiëne opnieuw cruciaal. Toch lijken Fransen zich minder bewust van overdrachtsrisico’s—zeker die gelinkt aan neus- en fecale secreties.
Ondanks vooruitgang tegenover pre-COVID blijven de Fransen hekkensluiter in Europa wat handen wassen na het toilet betreft.
De enquête toont dat systematisch handen wassen na het toilet sinds januari 2020 met 5 punten is gestegen, maar Frankrijk blijft achter:
76% in Frankrijk vs. 86% Duitsland, 83% Italië, 82% VK, 77% Spanje.
Langere termijn data (Win Gallup – 2014) bevestigt een algemene hygiëneverbetering in West-Europa:
86% wast nu automatisch de handen na het toilet, tegenover 67% in 2014.
Die stijging komt vooral door inhaalbewegingen in Latijnse landen:
+24 pt in Spanje (85%), +29 pt in Italië (86%), +22 pt in Frankrijk (84%), vs. +11 pt in VK (86%) en Duitsland (89%).
Waar Frankrijk vroeger middenmoter was tussen koplopers (VK, Duitsland) en achtervolgers (Spanje, Italië), staat het nu bijna overal laatste op indicatoren die gelinkt zijn aan risico’s via fecale en nasale secreties.
Frankrijk noteert ook het laagste nalevingspercentage voor etiquette bij hoesten/niezen:
Slechts 53% bedekt altijd met de arm bij hoesten (vs. 61% gem.), en 27% wast systematisch de handen na het snuiten (vs. 32% gem.).
Deze percentages daalden fors sinds de eerste lockdown:
-29 pt voor handen wassen na het snuiten
-16 pt voor bedekken met de arm bij hoesten
-14 pt voor niezen in wegwerptissues (nu 49%)
In het dagelijks leven scoren VK en Duitsland lager op verschillende handhygiëne-momenten—met de Britten als achterblijvers:
Alleen vóór het koken doen de Britten het beter dan de Duitsers: 72% vs. 76% EU-gem. voor Duitsland (72% vs. 76%).
Hoewel de Fransen niet altijd laatste zijn, is de naleving sinds de eerste lockdown sterk gedaald:
Daarentegen bleven minder beklemtoonde gewoontes relatief stabiel:
Conclusie: COVID-19 vergrootte het bewustzijn rond handhygiëne, maar leidde in Frankrijk niet tot een blijvende cultuurverandering.
“Nu is het voorbij, jullie mogen weer kussen,” zei premier Jean Castex op 16 maart 2021.
Maar Fransen en hun buren wachtten niet op een groen licht om weer te zoenen en te knuffelen.
Volgens de enquête is wangzoenen opnieuw een belangrijk begroetingsritueel bij Fransen, vooral met vrienden en collega’s:
65% kust nu op de wang (vs. 39% in maart 2021). Nog altijd onder pre-pandemisch niveau (91%), maar in zes maanden verdubbeld.
Zelfs met onbekenden groeit de gewoonte: 23% nu, vs. 9% in maart 2021.
Wangzoenen is niet uniek Frans—het is courant in Latijns-Europa:
Hetzelfde noord-zuidverschil geldt voor kussen met kennissen:
In Frankrijk en daarbuiten wijst de terugkeer van de “bise” op een publieke onverschilligheid voor officiële adviezen—mogelijk omdat handen wassen niet langer als enige bescherming wordt gezien.
18 maanden na het verbod is de handdruk terug in Franse begroetingsgewoonten:
59% schudt weer de hand met bekenden—**drie keer meer** dan in maart 2021 (22%).
Nog altijd onder het niveau van vóór de pandemie (85%), maar duidelijk een losser omgaan met de richtlijnen.
Deze trend zie je in heel Europa:
Hoewel het begrip “barrièremaatregelen”—achttien maanden eerder vrijwel onbekend—intussen deel uitmaakt van het collectieve bewustzijn, zijn de nalevingspercentages voor handen wassen terug op het niveau van vóór COVID.
In landen zoals Frankrijk, waar zwakkere hygiënegewoonten stevig in de cultuur verankerd lijken, blijft het versterken van het belang van handen wassen een uitdaging voor de volksgezondheid—zeker om virale winterinfecties te voorkomen.
OM DEZE STUDIE TE CITEREN, GEBRUIK TEN MINSTE DE VOLGENDE VERMELDING:
“IFOP-studie voor XLoveCam, uitgevoerd via een online zelfingevoerde vragenlijst van 7 tot 8 juli 2021, bij 5.039 personen van 18 jaar en ouder, representatief voor de populaties van Italië, Spanje, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk.”
*De enquête werd uitgevoerd bij 5.039 personen van 18 jaar en ouder, representatief voor elk van de volgende landen: Italië (1.007); Spanje (1.008); Frankrijk (1.009); Duitsland (1.011); Verenigd Koninkrijk (1.004).
Representativiteit werd verzekerd via quotasteekproeven (leeftijd, beroep), na regionale stratificatie. De gegevens werden afgestemd op cijfers van de European Union Labour Force Survey (EU LFS 2011).
De interviews werden afgenomen via online zelfingevoerde vragenlijsten van 21 tot 27 september 2021.*